Transqafqaz.com oxucularını Azərbaycan Vətən Müharibəsinin 44 gününün gedişatını izləməyə dəvət edir.
Düz bir il əvvəl, 27 sentyabr 2020-ci ildə Qarabağ Vətən Müharibəsinin son döyüşlərə başladı. Həmin gün Ermənistanın işğalçı qüvvələri Azərbaycan ordusunun mövqelərini və iki ölkənin bütün cəbhəsi və bütün sərhədi boyunca dinc yaşayış məntəqələrini atəşə tutduqdan sonra Bakı torpaqlarını işğalçıdan azad etmək və vətəndaşların təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə genişmiqyaslı əks-hücum əməliyyatına başlamağa qərar verdi.
Müharibənin on dördüncü günü, oktyabrın 10-u, gecə yarısından az sonra, Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya Xarici İşlər Nazirləri arasında atəşkəsin yaradılması ilə bağlı danışıqların üçüncü, son mərhələsi başladı. Təxminən saat 02:00-da nazirlər, Azərbaycan ordusunun və işğalçı Ermənistan qüvvələrinin yerli vaxtla şənbə günorta saatlarında hərbi əməliyyatları dayandıracağı barədə razılaşdılar.
Lakin işğalçıların planlarına atəşkəsə riayət etmək daxil deyildi. Bütün gecə və səhər Azərbaycanın cəbhə bölgələri kütləvi top atəşinə məruz qaldı, işğalçılar bir gün əvvəl onlardan azad edilmiş Hadrut kəndini yenidən ələ keçirməyə çalışdılar. Səhər Ermənistan ərazisindən cəbhədən 100 km aralıda yerləşən Azərbaycanın Mingəçevir şəhəri istiqamətində atılan 9К72 “Elbrus” əməliyyat-taktiki raket kompleksinin ballistik hədəfi Azərbaycan Hava Hücumundan müdafiə sistemləri tərəfindən zərərsizləşdirilib. orta mənzilli raket zərbəsi ilə bağlı foto sənədlər ortaya çıxdı. Bunun qarşılığında Ermənistan Müdafiə Nazirliyi erməni yaşayış məntəqələrinə hücumlar haqqında saxta məlumatlar yaymağa başladı.
Müdafiə Nazirliyi: Humanitar atəşkəs rejiminə əməl etməyən Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri günorta saatlarında Tuğ kəndi istiqamətindən Hadrut qəsəbəsi, Aragül və Banazur istiqamətlərindən Cəbrayıl istiqamətində hücuma cəhd göstərib. Bölmələrimizin qabaqlayıcı tədbirləri nəticəsində xeyli sayda canlı qüvvə və döyüş texnikası itirən düşmən geri çəkilməyə məcbur edilib. Müdafiəni düzgün təşkil edən bölmələrimiz düşmənin irəliləməsinin qarşısını alıb, onu tələyə salaraq darmadağın edib. Düşmənin 38 nəfər canlı qüvvəsi, 2 ədəd BM-21 “Qrad” yaylım atəşli reaktiv sistemi, 7 ədəd topu və sursatla dolu 2 yük maşını sıradan çıxarılıb. Azərbaycan Ordusu Qubadlıda düşmənin “S-300” idarəetmə sistemini məhv edib.
Ermənistan ordusu cəbhənin Ağdərə-Tərtər və Füzuli-Cəbrayıl istiqamətlərində hücuma keçməyə cəhd göstərib. Eyni zamanda, bir sıra yaşayış məntəqələrimiz Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən artilleriya atəşinə tutulub. Azərbaycan Ordusunun bölmələri düşmənin bütün hücum cəhdlərinin qarşısını qətiyyətlə alıb.
Atəşkəs rejimini pozan düşmənin zirehli və digər hərbi texnikası, tank və artilleriya bölmələri, atəş nöqtələrinə çıxardığı ağır artilleriyası, döyüşə hazır vəziyyətə gətirilən zenit-raket kompleksləri Azərbaycan Ordusu bölmələrinin dəqiq atəşi ilə məhv edilib. Azərbaycan Ordusunun davam etdirdiyi hücum əməliyyatı nəticəsində düşmənin xeyli sayda canlı qüvvəsi, 13 tankı, 4 ədəd BM-21 “Qrad” yaylım atəşli reaktiv sistemi, 6 ədəd D-20 və D-30 topu, 3 ədəd 2S3 “Akasiya” özüyeriyən artilleriya qurğusu, 2 ədəd M55 “Zastava” zenit qurğusu, 2 radiolokasiya stansiyaları və radioelektron mübarizə vasitələri dəqiq atəşlə məhv edilib. Bu barədə Müdafiə Nazirliyi məlumat yayıb.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev RBK-a müsahibə verərək Ermənistanı işğalçılıq siyasətindən əl çəkməyə çağırdı və Bakının öz torpaqlarını azad etmək üçün sona qədər gedəcəyini vurğuladı. Ermənistan Respublikasının artilleriya qurğuları və raket zərbələri nəticəsində həlak olan Azərbaycan Respublikasının mülki vətəndaşlarının sayı 31 nəfərə çatdı. Gürcüstan erməni hərbi qaçaqmalçılığının qarşısını almağa başladı.
Beləliklə, saat 11:00-da Azərbaycan Vətən Müharibəsinin ilk atəşkəsinə rəsmi olaraq əməl etdi. Tezliklə Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi atəşkəsə səbəb olacaq Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin atəşkəsdən əvvəlki hərbi texnikasının məhv edilməsi əməliyyatlarının görüntülərini göstərdi. Atəşkəs təxminən yarım saat davam etdi – işğalçılar cəbhənin şimal-şərq və cənub hissələrində hücuma keçmək üçün Azərbaycan qoşunlarının atəşkəsə riayət edərək dayanmasından istifadə etdilər.
Düşmənin havadan müdafiə sistemini yönəldən, Xocalıda yerləşən ən bahalı 19J6 (ST-68U) radiolokasiya stansiyası (RLS) məhv edilib.
Saat 14:00-dan sonra rəsmi Bakı atəşkəsin tətbiqi ilə bağlı danışıqların təfərrüatlarını açıqladı. Azərbaycanın sülh danışıqlarının imitasiyasına artıq dözməyəcəyi və İrəvanın nəsə qərar verməsini on il gözləmək niyyətində olmadığı vurğulandı. İşğalçıların hərbi postlarının təcili yardım maşını kimi maskalanması ilə bağlı foto sənədlər nəşr edildi.
Saat 16:00-dan az əvvəl Rusiya Prezidenti Vladimir Putinə İran Prezidenti Həsən Ruhani zəng edərək Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərdən danışdı. Türkiyənin Xarici İşlər Naziri də öz növbəsində rusiyalı həmkarı ilə barışıq danışıqlarının nəticələrini müzakirə edib. Bu arada Ermənistanın işğalçı qüvvələri atəşkəsə tüpürərək, Azərbaycan yaşayış məntəqələrini atəşə tutmağa davam etdi. Azərbaycanın azad etdiyi torpaqları yenidən ələ keçirmək üçün hücuma keçdi, lakin qaçmağa məcbur edildi. Axşam işğalçıların ağır artilleriyası məhv edildi.
Saat 18:00-dan sonra Ermənistan Prezidenti Armen Sarkisyanın, Gürcüstan Prezidenti Salome Zurabişvilinin, Fransa Xarici İşlər Nazirliyinin və ATƏT sədrinin atəşkəslə bağlı minnətdarlıqları gecikdi. Ren TV telekanalı, “əsir götürülən” Xankəndindəki separatçı və işğalçıların “normal həyata qayıtması” ilə bağlı reportaj yayımladı .
Saat 19:00-dan sonra işğalçıların zenit-raket sistemləri ləğv edildi. İşğalçılar buna cavab olaraq Azərbaycanın Ağdam bölgəsinə raket hücumlarını gücləndirdilər, Çəmənli kəndində bir mülki şəxs öldürüldü.
Ermənistan silahlı qüvvələrinin yaşayış məntəqələrimizi ağır artilleriya qurğularından və raket sistemlərindən intensiv atəşə tutması nəticəsində 10 oktyabr saat 12:00-a olan məlumata görə, mülki şəxslərdən 31 nəfər həlak olub, 171 nəfər isə xəsarət alıb, 1137 ev, 45 çoxmənzilli yaşayış binası və 146 mülki obyekt yararsız vəziyyətə düşüb. Bu barədə Baş Prokurorluq məlumat yayıb.
Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi Azərbaycan torpaqlarının işğalçılardan azad edilməsinin iki həftəsinin nəticələrinə yekun vurdu. Axşama yaxın Ermənistanın mülki təyyarələrdə qanunsuz olaraq raket daşıdığı məlum oldu. Ermənistanın Baş Naziri Nikol Paşinyan Almaniyanın ZDF telekanalına verdiyi müsahibədə bəşəriyyəti Üçüncü Dünya Müharibəsi ilə təhdid etdi.
ATƏT-in Minsk Qrupu Azərbaycan və Ermənistan arasında əsir və ölülərin cəsədlərinin mübadiləsi üzrə vəziyyət elan etdi. Gecə yarısından az əvvəl Rusiyanın Xarici İşlər Naziri azərbaycanlı və erməni həmkarlarına zəng edərək yeni atəşkəs rejiminə riayət edilməsinin vacibliyini müzakirə etdi. Saat 22:00-dan sonra Azərbaycanın Tərtər şəhərinin kütləvi raket atəşinə tutulması başladı.
Beləliklə, müharibənin on dördüncü gününün sonuna qədər Cəbrayıl şəhəri, Hadrut qəsəbəsi və Azərbaycanın Tərtər, Füzuli, Cəbrayıl, Laçın və Xocavənd bölgələrində 34 kənd azad edildi. Barışıq tətbiq edildi, lakin işğalçılar bundan yalnız Azərbaycanın azad etdiyi yaşayış məntəqələrini ələ keçirmək üçün istifadə etdilər.
Vahidov Qurban. Araşdırmaçı – analitik