Cənubi Qafqaz dövlətlərinin rəhbərlərinin Brüssel görüşündən əsas məqamlardan biri Zəngəzur dəhlizi ilə bağlıdır: Ermənistan tərəfi öz ərazisindən dəmir yolu xəttinin çəkilməsi ilə bağlı üzərinə düşən öhdəliyi təsdiq edib, lakin İrəvanın dediyi kimi, burada gömrük və sərhəd nəzarəti qurulacaq.
Praktiki addımlar bu razılaşmaya əsasında atılarsa:
- Azərbaycan Naxçıvana dəhlizlə yox, nəqliyyat yolu ilə çıxacaq;
- Azərbaycan Laçın dəhlizində gömrük və sərhəd nəzarəti quracaq: Əliyev görüşdən öncə bunu şərt olaraq irəli sürdü.
Və istisna deyil ki, bu razılaşma Əliyevlə Paşinyanın təkbətək görüşündə əldə edilib.
Laçın dəhlizində gömrük və sərhəd nəzarəti postunun qurulması müharibədən sonra ən böyük qazanclardan biri ola bilər:
– Qarabağa qanunsuz daşımaların qarşısı alınacaq;
– Rus sülhməramlılarının bölgədəki təsir imkanları zəifləyəcək;
– Ermənistana bizim gömrük postundan keçərək gedən ermənilər üzərində idarəçiliyi müəyyən qədər bərpa edə biləcəyik;
– Və ən əsası Laçın dəhlizi dəhliz olmayacaq.
Burada əsas məqam Bakı və İrəvanın “dəhlizlər” üzərindəki nəzarətlərindən rıçaq kimi istifadə imkanlarıdır: Bakı Laçın dəhlizini, İrəvan Zəngəzur dəhlizini bağlamaqla siyasi proseslərə təsir edə bilər, hərçənd, Zəngəzur dəhlizindən (Naxçıvana gedən yol) təkcə Azərbaycan yox, Türkiyə, İran və Rusiyanın da istifadə edəcəyini nəzərə alsaq, Bakı ilə müqayisədə İrəvanın bundan rıçaq kimi istifadə imkanları zəifləyir.
Brüssel anlaşmasının praktiki mərhələdə işləyəcəyi sual altındadır. Dəhlizlərə “gömrük və sərhəd nəzarət məsələlərinin qarşılıqlı prinsip əsasında təmin olunması”, yəni tərəflərin öz nəzarətində olması rusların marağında deyil. Bu baxımdan, Moskvanın mövqeyinin hansı istiqamətdə olacağına baxmaq lazımdır.
Lakin Moskva və Brüsseldə Bakı qazanclı çıxdı və hər iki halda – kommunikasiyanın dəhliz, yaxud yol məntiqi ilə açılması Azərbaycana sərf edir.
Asif Nərimanlı
Mənbə: Qaynarinfo.az