Türkiyənin pilotsuz uçuş aparatlarının türk dünyası ölkələrinə ixracı Mərkəzi Asiya regionunda hərbi-geosiyasi əməkdaşlığın inkişafında mühüm rol oynayacaq.
Hərbi elmin və geosiyasətin təbiəti sərt məlumatlarla dəstəklənən soyuq realizmə əsaslanır. Bu baxımdan İkinci Qarabağ müharibəsindən əvvəl “türk dünyasının hərbi geosiyasəti” anlayışı ruhlandırıcı romantik idealdan başqa bir şey deyildi.
Təbii ki, türk dünyası ölkələrinin daha çox Sovet-Rusiya silah sistemlərindən ibarət hərbi texnikasının bir gecədə dəyişdiyini və ya dəyişəcəyini söyləmək olmaz. Sovet-Rusiya strateji mədəniyyətinin Mərkəzi Asiyanın ən yüksək hərbi dairələrindəki təsiri də bir gecədə yox olmayacaq.
Digər tərəfdən Türkiyəyə pilotsuz uçuş aparatlarının türk ölkələrinə satışı böyük üstünlük olacaq. Pilotsuz sistemlər, düzgün müdafiə texnologiyası proqramları ilə idarə edildikdə, “zamanın ruhuna” (zeitgeist) uyğun olur. Bu səbəbdən Qazaxıstana TUSAŞ Anka, eləcə də Bayraktar TB-2 pilotsuz təyyarələrinin Türkmənistan və Azərbaycana tədarükü xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Bəzi KİV-lər Qırğızıstanın da Bayraktar TB-2 idxalçılarından biri olmaq niyyətində olduğunu yazıblar.
Türk dünyası ilə “xüsusi” əlaqələri olan və Türk Dövlətləri Təşkilatında (keçmiş Türk Şurası) müşahidəçi ölkə statusuna malik Macarıstan “Vestel Karayel” pilotsuz uçan aparatlarının alınmasında maraqlıdır. Çatdırılmalar tezliklə həyata keçiriləcək.
Hücum dronlarının imkanlarından ehtiyat edənlər, piyada və ya mexanikləşdirilmiş bölmələrlə müqayisədə bu platformaların məhdud birbaşa idarəetmə və tutma imkanlarını arqument kimi göstərirlər.
Digər bir məqam isə pilotsuz uçuş aparatlarının qabaqcıl elektron müharibə imkanlarına malik subyektlərə nə dərəcədə tab gətirə biləcəyi ilə bağlıdır. Bütün bu arqumentlər müəyyən parametrlər daxilində etibarlıdır.
Türkiyənin pilotsuz sistemlərinin inkişafı Ankaranın əlində türk ölkələrinin müdafiə və yüksək texnologiya potensialının bir növ açarı olacaq. Qırğızıstan və Tacikistan arasında sərhəd münaqişələrinin alovlanması, Ermənistan silahlı qüvvələrindəki radikal elementlərin həm Qarabağda yeni status-kvo, həm də Paşinyan administrasiyası ilə bağlı düşmən münasibəti, Əfqanıstandakı vəziyyət fonunda regional təhlükəsizliyə təhdidlər daxildir. ABŞ qoşunlarının çıxarılması və bir çox başqa risklər bu bölgədə türk PUA-larının geniş fəaliyyət sahəsinin mövcudluğundan xəbər verir.
2010-cu il müqavilələri sayəsində müdafiə ittifaqı səviyyəsinə çatan Türkiyə ilə Azərbaycan arasında müdafiə əməkdaşlığının inkişaf modeli, daha sonra Şuşa bəyannaməsi imzalanması ilə – müdafiə inteqrasiyasının səviyyəsini sabah sözün əsl mənasında bütün Orta Asiya ölkələrinə tətbiq olunacaq, demək çətindir. Lakin “türk dünyasının hərbi geosiyasəti” anlayışı romantik ideal olmaqdan çıxıb və bunda Türkiyənin PUA-larının tədarükü əsas rol oynayıb.
Can Kasapoğlu, İstanbul Düşüncə Mərkəzi EDAM-ın Təhlükəsizlik və Müdafiə Araşdırmaları Proqramının Direktoru