Ermənistanın hüquq müdafiəçisi Arman Tatoyan Ermənistanın sərhədyanı rayonlarının əhalisinin guya Ermənistan-Azərbaycan sərhədləri boyunca Azərbaycan ordusunun olması ilə bağlı yaranan problemlərindən sistemli şəkildə danışır.
Bütün problem ondadır ki, ermənilər təxminən yüz ilə yaxındır ki, bu bölgədə iki ölkə arasında dövlət sərhədlərinin mövcudluğundan praktiki olaraq xəbərsiz yaşayıblar.
Sovet dövründə respublikalar arasında sərhədləri mərkəzi hakimiyyət çəkirdi. Mərkəz bütöv bir regionu bir respublikadan digər respublikaya keçirə bilərdi.
Məsələn, 1920-ci il aprelin 28-də 11-ci Qızıl Ordu Bakıya daxil olanda Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (ADR) ərazisi 113,9 min kvadratkilometr idi. Halbuki SSRİ-nin süqutu zamanı Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının ərazisi 86,6 min km2 idi. Beləliklə, Azərbaycandan 27,3 min km2 ayrıldı.
Bundan danışarkən Azərbaycan tərəfi bu torpaqlara qətiyyən heç bir iddia irəli sürmür. Sadəcə bir tarixi fakta diqqət çəkir.
Sovet dövründə erməni və azərbaycanlı kəndlilər başqa respublikanın tərəfində olduqlarından şübhələnmədən eyni otlaqlardan istifadə edirdilər. Bəzən sərhədlər kənddən keçirdi. Yaşayış məntəqələri arasındakı yollar çox vaxt qonşu respublikanın ərazisindən keçirdi. Sadəcə, heç kim buna fikir vermədi. Bir dövlət var idi – SSRİ. 1991-ci ildə SSRİ dağıldı, daha sonra Azərbaycan əraziləri 30 ilə yaxın işğal altında qaldı. Aydındır ki, bu dövrdə erməni xalqında işğal olunmuş ərazilərin Ermənistanın bir hissəsi kimi sabit təsəvvür formalaşıb. rhea
Ona görə də Azərbaycan hərbi birləşmələrinin öz ata-baba torpaqlarında görünməsi əhali tərəfindən psixoloji olaraq qəbul edilmir.
Təbii ki, Azərbaycan tərəfində olan vaxtilə ümumi otlaqlardan istifadə ilə bağlı problemlər var. Və ya su təchizatı ilə bağlı problemlər.
“Nerkin Xndzoresk sakinlərinin otlaqları tamamilə Azərbaycanın nəzarəti altındadır. Belə şəraitdə insanlar kənd təsərrüfatı ilə məşğul ola bilmirlər. David Bek kəndində də vəziyyət eynidir. Hətta bağların zədələnməsi halları da olub. Vətəndaşlarımızın itkilərini kim ödəyir? David Bek kəndində daha bir problem var: azərbaycanlıların mövqeyi qəbiristanlığın düz üstündədir, oradan müharibə zamanı atəş açılıb. Məsələn, Nerkin Əlindəki məktəb Azərbaycan silahlı qüvvələrinin mövqelərindən cəmi bir neçə yüz metr aralıda yerləşir. Hansısa beynəlxalq təşkilat bunun uşaq hüquqlarının pozulması olmadığını sübut edə bilərmi? Şurnuxa gəlincə, ümumiyyətlə, üç dövlətin qoşunları var və hər gün uşaqların oynadığı ərazidə. Bu, tamamilə qəbuledilməzdir. Burada Ermənistanla Azərbaycan arasında qondarma demarkasiya Ermənistan vətəndaşına məxsus tövlənin Azərbaycan tərəfində qalmasına səbəb olub. Bu, açıq şəkildə insan hüquqlarının pozulmasıdır, həmçinin Azərbaycan mövqelərinin Verin Şorjadakı tövlələrdən birinin üstündə yerləşməsidir. Azərbaycan hərbçiləri də Ermənistanın Sünik rayonunun Xoznavar və Xnatsax kəndlərinin üstündə yerləşir”, – deyə Arman Tatoyan vurğulayıb.
Tatoyan niyə düşünür ki, Azərbaycan tərəfində Azərbaycan dilində yazılar insanları qorxudur.
https://news.am/rus/news/670604.html
Təbii ki, belə problemlər yaranacaq. Mövcud reallıqları əhaliyə izah etmək əvəzinə, əksinə, bir neçə metr aralıda Azərbaycan hərbçilərinin olması səbəbindən məktəblilərin hüquqlarının pozulması, ev sahibinin hüquqlarının pozulması ilə bağlı əhvalatlarla insanları həyəcanlandırırlar. tövlənin, sərhədlərin tərəfində olduğu ortaya çıxdı. Ortaya çıxan problemlərin həlli yollarını tapmaqdansa, bunu söyləmək daha asandır.
Müharibə, onun nəticələri, təbii ki, köhnə həyat tərzinə düzəlişlər etdi. Və siz onlarla hesablaşmalı olacaqsınız. Artıq bu gün problemlərin həlli üçün müvəqqəti tədbirlər axtarmaq lazımdır, nə əhalini qorxutmaq, nə də “ağıllı oğlan” kimi aldadıcı fikirlərlə xalqı sakitləşdirmək lazımdır: sənin torpağın”. .https: //zen.yandex.ru/media/edigar1955/podnogotnaia-stroitelstva-azerbaidjanom-aeroportov-v-karabahe-618005ec7c24ab05b08cfe0c
Üstəlik, Azərbaycan əraziləri hesabına qondarma təhlükəsizlik zonalarının yaradılmasını tələb etmək.
Əgər Ermənistan tərəfi bu problemi yaradırsa, o zaman öz ərazi imkanları hesabına həll etməlidir.
Sərhədlərin delimitasiyası zamanı anklavların, qarşılıqlı kəsişən yolların olmasını istisna etmək üçün sərhədlərin hamarlanması, sərhəd ərazilərinin mübadiləsi ilə bağlı qarşılıqlı kompromislərə getmək lazım olduğunu vurğulayan Rusiya prezidenti V. Putinlə razılaşmaq olmaz.
Bütün bunların öz həlli var. Bunu etmək üçün sadəcə olaraq problemi həll etməyə hazır olmalısınız və ondan iddia irəli sürmək üçün istifadə etməməlisiniz.
Kamran Rüstəmov – Pedaqoq və ictimai xadim, texnika elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi. İrəvan Türk Cumhuriyyəti MIllət Şurası və Strateji Araştırmalar Komisiyasının üzvü
Tərcümə etdi: Rəsul Rəsulov İrəvan Türk Cumhuriyyəti, Millət Şurası üzvü